Sicilië
Inleiding
Sicilië, de zonovergoten regio aan de voet van de metaforische laars, is een eiland van tegenstellingen. Niet in de laatste plaats op het gebied van de wijnbouw. Grote, hypermoderne wijnbedrijven en kleine traditionele wijnboeren staan gebroederlijk naast elkaar. Al sinds mensenheugenis is Sicilië een van de grootste wijngebieden van het land. Jammer genoeg wordt het overgrote deel van de productie nooit gebotteld, maar ingedampt tot concentraat of verstookt tot industriële alcohol. Dit wil niet zeggen dat er geen kwaliteitswijnen te krijgen zijn. Integendeel! Het eiland heeft weliswaar de meeste wijngaarden ( 140.000 ha .) van heel Italië, maar komt samen met Apulië op de tweede plaats als het om productie in hectoliters gaat. Dit als gevolg van een drastische productieverlaging in de wijngaard en het gebruik van moderne vinificatietechnieken in de kelders teneinde de kwaliteit van de wijnen te verbeteren.
Hoewel bijna 75 % van de wijnbouw op Sicilië in handen is van coöperaties, zien we nu ook dat een groeiend aantal individuele producenten zich toelegt op de productie van kwaliteitswijn. Helaas valt nog maar een klein deel van de wijnen van deze producenten onder een DOC-classificatie, waarvan het eiland er 19 heeft. Vooralsnog vallen veel mooie wijnen onder de classificatie IGT di Sicilia, de grootste van de 7 IGT's die het eiland telt, maar wellicht komt daar in de toekomst verandering in. Er zijn namelijk serieuze plannen in de maak voor het instellen van één overkoepelende DOC. Maar net als in Toscane hebben deze individuele producenten reeds via andere kanalen de verdiende erkenning gevonden.
Geschiedenis
Sicilië was al in de Oudheid beroemd om zijn landbouwproducten, in de eerste plaats om zijn wijn. Nog voor de Grieken brachten de Feniciërs de wijnstokken vanuit het Nabije Oosten naar het eiland, waar tot dan alleen maar wilde druiven groeiden. Na de Feniciërs kwamen de Griekse kolonisten, die naast innovatieve botteltechnieken nieuwe druivensoorten als grecanico meebrachten. Met de wijnen deed ook de Griekse mythologie haar intrede. De cultus van Dionysos en zijn maenaden, door de Romeinen later bacchanten genoemd, breidde zich uit en ook de van haar geboorte-eiland verdreven dichteres Sappho moet haar eigen druiven verbouwd hebben. Haar beroemde huwelijksliederen golden het bruidspaar dat bij de inzegening van het huwelijk uit dezelfde kelk dronk om de zegen van Eros en Afrodite te vragen. De stad Erice in de buurt van het huidige Trapani bezat een heiligdom waar tempelprostitutie werd uitgeoefend. Zoals de talrijke amforenscherven bewijzen, dronken de priesteressen en de pelgrims wijn als welkome afwisseling van falernerwijn en de lievelingsdrank van Caesar zou zelfs de Mamertino uit Capo Peloro zijn geweest.
Zelfs onder de heerschappij van de Arabieren beleefde de wijncultuur van Sicilië geen terugslag. Ondanks een streng alcoholverbod in de Koran duldden de nieuwe machthebbers niet alleen de verbouw van druiven, maar voerden ze zelfs de techniek van het distilleren van alcohol met behulp 'van verbrandingskolven in. In afgelegen kloosterkelders brouwden de Sicilianen voortaan geheime elexirs die aan kapitaalkrachtige klanten werden verkocht, hoewel de abten het helemaal niet nodig hadden om zich met het stoken van alcohol bezig te houden. De onmetelijke rijkdommen van de Kerk steunden niet in de laatste plaats op het bezit van enorme wijnvelden en de daaruit voortkomende monopoliepositie.
De wijnen kregen al snel op het hele eiland een goede naam en Sante Lancerio, de schenker van paus Paulus III, bezong de wijnen in een aan kardinaal Guido Ascanio Sforza gericht schrijven in alle toonaarden. De ster van de Siciliaanse wijnbouw begon pas te dalen toen de Spaanse onderkoning het heft in handen nam. In plaats van wijn werd er nu tarwe verbouwd. Pas in 1773 lukte het Sicilië om zijn aangeboren plek in de wijnwereld weer te heroveren. Toevallig had de Engelsman John Woodhouse de marsala ontdekt en was er een doorbraak ontstaan. Een andere afzetmarkt voor wijnen van het eiland leek zich in 1870 te openen, toen de wijnluis grondig de Franse wijngaarden vernielde en de wijnbouwers wijn moesten importeren. Al snel kwam het schadelijke ongedierte echter over de Alpen en zette zijn vernietigende werk voort tot op het verre Sicilië. Binnen een paar jaar was alle hoop de bodem ingeslagen en een nieuw begin was buitengewoon moeilijk.
Op de huidige wereldmarkt had Siciliaanse wijn het lange tijd moeilijk, want goedkope massaproductie had een negatieve uitwerking op de goede naam. Toch is het een paar wijnbouwers en wijnkelders in de laatste tien jaar gelukt goede kwaliteit te ontwikkelen en zich zo stapje voor stapje op de Italiaanse en een paar van de belangrijkste buitenlandse markten te vestigen.
De wijnbouw
Technische gegevens (DOC/G, productiecijfers)
DOCG: 1
DOC: 19
IGT: 7
Wijngaardoppervlakte: 140.000 ha .
% bestemd voor DOC(G) wijn: 2,1%
Jaarproductie 2004 in hectoliters: 7.000.000 hl.
Mocht Sicilië een land zijn, dan zou het de 7de producent zijn van de wereld.
Overzicht DOC-gebieden
DOCG: 1 (Cerasuolo di Vittoria)
DOC (19)
Alcamo 1972 R/W
Cerasuolo di Vittoria 1973 R
Contea di Sclafani 1996 R/W
Contessa Entellina 1993 R/W
Delia Nivolelli 1998 R/W
Eloro 1994 R
Etna 1968 R/W
Faro 1976 R
Malvasia delle Lipari 1973 W
Marsala 1969
Menfi 1995 R/W
Monreale 2000 R/W
Moscato di Noto 1974 W
Moscato di Pantelleria, Passito di Pantelleria en Moscato Passito di Pantelleria 1971 W
Moscato di Siracusa 1973 W
Riesi 2001 R/W
Sambuca di Sicilia 1995 R/W
Santa Margherita di Belice 1996 R/W
Sciacca 1998 R/W
IGT (7)
Van de kleine eilandjes te zuidwesten en ten noordoosten van Sicilië zijn zoete wijnen afkomstig: Op Pantelleria, een klein eilandje niet ver van Tunesië, wordt de Moscato di Pantelleria gemaakt. Een rijke zoete wijn die zich terecht onder de beste zoete Italiaanse wijnen mag scharen en die gemaakt wordt van deels ingedroogde Moscato-druiven in de Naturale en Extra Passito versie. Van de Liparische eilanden ten noordoosten van Sicilië is de Malvasia delle Lipari afkomstig. Een zeldzame dessertwijn van de Malvasia, die op het vulkanische gesteente van de eilanden een zeer delicate wijn voortbrengt.
Uiteraard worden op de hellingen van de Etna ook verschillende druivensoorten verbouwd. Frisse witte wijnen zijn er afkomstig van de Carricante, Catarratto en Trebbiano; warme, volle rode of rosé-wijnen van, hoofdzakelijk, de Nerello Mascalese. De witte wijnen zijn goede begeleiders van gegrilde vis en wit vlees terwijl de rode veelal gedronken worden bij pastagerechten met een rijke vleessaus, verschillende gevulde groentes (aubergine) en schapen- of geitenvlees. Beide wijntypes vallen onder de DOC Etna .
Hoewel het accent nochtans op de productie van kwaliteitswijn van inheemse druivensoorten ligt, wordt er steeds meer, vaak met goed resultaat, geëxperimenteerd met buitenlandse druivensoorten zoals de Chardonnay, de Sauvignon en de Pinot's onder de witte en de Cabernet Sauvignon onder de rode druiven. Het feit dat grote wijnbedrijven elders in het land momenteel flink aan het investeren zijn in de wijnbouw op Sicilië geeft het grote potentieel van de regio aan.
Druivensoorten
Rood
Alicante, Barbera, Cabernet Sauvignon, Calabrese, Catanese Nero, Corinto Nero, Frappato, Gaglioppo, Nerello Cappuccio, Nerello Mascalese, Nero d'Avola, Nocera, Perricone (Pignatello), Pinot Nero, Sangiovese
Wit
Albarello, Ansonica (Inzolia), Carricante, Catarratto Bianco Comune, Catarratto Bianco Lucido, Chardonnay, Damaschino, Grecanico Dorato, Grillo, Malvasia Bianca, Malvasia di Lipari, Moscato Bianco, Moscato Giallo, Pinot Bianco, Sauvignon, Trebbiano Toscano, Zibibbo
